viśeṣastava
namo buddhāya|
śāstṝn anyān samutsṛjya
tvām ahaṁ śaraṇaṁ gataḥ|
bhagavaṁs tatra ko hetur
nirdoṣo guṇavān asi|| 1 [1]||
doṣabhakto 'thavā loko
doṣān vā guṇato gataḥ|
guṇagrahaṇamando vā
yenānyāñ śaraṇaṁ gataḥ || 2 [2]||
vāsudeveśvarādīnāṁ
harṣāt tadbhaktibhir janaiḥ|
ye guṇāḥ parikīrtyante
doṣās te tava śāsane ||3 [3]||
rudreṇa tripuraṁ dagdhaṁ
kruddhenaikeṣuṇā kila|
krodhāgnir eva nirdagdhas
tvayā jñānamaheṣuṇā ||4 [4]||
durdagdhena hi kāmena
punar ākarṣito haraḥ|
tvajjñānāgnau hutaḥ kāmaḥ
samūlo vilayaṁ gataḥ||5 [5]||
tilottamāyāṁ jātāsthaḥ
śūlī jātaś caturmukhaḥ|
mārakanyāvilāsais te
romāgram api no 'ñcitam||6 [6]||
(1)
cakravākān api jayaty
aṅgena vanitāṁ vahan|
śaṁkaro 'śaṁkareṇa tvaṁ
naiva kā mena mohitaḥ|| 7 [7]||
na tan mārabalaṁ jetum
alaṁ cakritriśūlinau|
vinā cakratriśūlābhyāṁ
yan maitryastreṇa te jitam||8 [8]||
nīlakaṇṭhīkṛtaḥ śarvo
jarābāṇair hato hariḥ|
sopakramau tu tau devau
tvaṁ nātha nirupakramaḥ|| 9 [9]||
vāmanaṁ rūpam āsthāya
hariṇā māyayā baliḥ|
vañcitas tvaṁ tu māyājño
na ca vañcayase parān|| 10 [10]||
taiḥ paṅgugativad dṛṣṭaṁ
viṣṇos trailokyalaṅghanam|
dṛṣṭaṁ yair adbhutaṁ nātha
tvadṛddhīnāṁ vijṛmbhitam||11 [11]||
kumāraḥ sahitaḥ ṣaṣṭhyā
brahmacaryaṁ carann api|
tvayā tu maithunāḥ sapta-
saṁyogād bhasmasāt kṛtāḥ||12 [12]||
sraṣṭāro hi vayaṁ loka-
syoktaṁ brahmādibhiḥ kila|
karmajās te 'pi lokaś ca
tvayoktaṁ tattvadarśinā||13 [13]||
(2)
ahalyādarśanād vajrī
kāmena kila mohitaḥ|
vīra dārās tvayā tyaktvā
kāma eva vimohitaḥ||14 [14]||
somaḥ kavalatāṁ yāti
vivaśo rāhuhastinaḥ|
tan nāsti bhūtaṁ yasya tvaṁ
vivaśo vaśam āpnuyāḥ|15 [15]||
nṛpā rāmāmbarīṣādyā
vanebhyaḥ punar āgatāḥ|
vivekāmṛtatṛptas tvaṁ
punaḥ sugata nāgataḥ||16 [16]||
ālabhyāḥ paśavo yajñe
prāhuḥ svargaṁ jigīṣavaḥ|
pipīlakasyāpi vadho
nānujñātas tvayānagha|| 17 [17]||
pramadārthī gato rāmaḥ
pāraṁ kila mahodadheḥ|
ṣaṣtiṁ ca strīsahasrāṇi
tvaṁ vihāyāśramaṁ gataḥ|| 18 [33]||
pareṣāṁ jīvitājyena
svārtham anyair makhe hutam|
parārthaṁ tu tvayaikena
svajīvāhutayo hutāḥ|| 19 [18]||
ṛṣibhir bahavo dagdhāḥ
kruddhaiḥ śāpāgnibhir janāḥ|
tvayā jñānagninā dagdhā
janānāṁ janmahe tavah|| 20 [19]||
(3)
ṛṣīṇāṁ tapasaḥ siddhiḥ
śāpasiddhyānumīyate|
tava nātha tapaḥsiddhiḥ
kṛpāsiddhyānumīyate||21 [20]||
ṛṣibhiḥ pātitaṁ liṅgaṁ
śambhoḥ śāpena kāminaḥ|
tvayā mūlam anarthānāṁ
kāma eva nipātitaḥ|| 22 [21]||
bahutvāt smṛtivaikalyāt
pūrvottaraparāhatam|
śrūyate vyāsavacanaṁ
sarvatra na ca te muneḥ|| 23 [19]||
prāyaḥ paroktāny uktāni
yāni dvaipāyanādibhiḥ|
tvayāsādhāraṇo dharmaḥ
svayaṁ jñātvā prakāśitaḥ|| 24 [22]||
vivikteṣv eva kathyante
vedās tīrthyavacāṁsi ca|
āghoṣya tava saiṁhena
dharmo nādena kathyate|| 25 [23]||
dṛṣṭatattvo 'pi sāṁkhyānāṁ
bhāradvājo vasantayā|
saṁgataḥ saṁgatā naiva
strībhiḥ śiṣyās tava prabho||26 [24]||
viśiṣṭe deyam ity evam
kapilaḥ prāha netare|
śvabhyo 'pi nātha dātavyaṁ
kāruṇyād bhāṣitaṁ tvayā|| 27 [25]||
(4)
śarīratāpair icchanti
nirgranthā granthiśātanam|
tvaṁ punar mānasais tāpair
granthiśātanam icchasi|| 28 [26]||
anapekṣyaiva bhāvānāṁ
siddhim icchanti tārkikāḥ|
na kiṁ cid anapekṣyāstīty
uktaṁ vācaspate tvayā||29 [27]||
mokṣaṁ kila gataḥ prāhuḥ
śuko bhittvā divākaram|
tvaṁ tu prāptaś ca nirvāṇaṁ
na gataś cāsi kutra cit|| 30 [28]||
mokṣam anyena janakaḥ
śuko 'nyena pathā gataḥ|
tvaṁ tu yena pathā yātaḥ
śiṣyās tenaiva te gatāḥ|| 31 [29]||
ṣoḍaśa strīsahasrāṇi
viṣṇor āsīt parigrahaḥ|
tvaṁ tu lokottamaḥ śāstā
nirmano niḥparigrahaḥ || 32 [30]||
saṁraktaḥ kāśisundaryāṁ
vyāso vikṛtim āgataḥ|
gṛhasaṁstho 'py anāryais tvam
indriyārthair na mohitaḥ|| 33 [31]||
kāmārto vikalībhūto
vanitāpādatāḍitaḥ|
vyāso na punar eva tvaṁ
gṛhibhūto 'pi kampitaḥ|| 34 [32]||
(5)
karṇaduryodhanādīnāṁ
hariṇā cintito vadhaḥ|
asavo 'pi tvayā tyaktāḥ
sattvānāṁ hitakāmyayā|| 35 [34]||
viṣṇunā kapaṭaṁ kṛtvā
yā hṛtā vikramais tribhiḥ|
sā kṣitis tṛṇavat tyaktā
bhavatā nirmumukṣuṇā|| 36 [35]||
kṛtvā niḥkṣattriyaṁ lokaṁ
prāṇakṣayakaraiḥ śaraiḥ|
yad yaśaḥ prāptavān rāmaḥ
śāstre tad ayaśas tava|| 37 [36]||
yasyāḥ kṛte na saṁgrāmaḥ
kṛtaḥ kauravapāṇḍavaiḥ|
tāṁ latām iva savyāḍāṁ
śriyaṁ tyāktvāsi nirgataḥ|| 38 [37]||
devadāruvane śaṁbhor
yad yogīśvaraceṣṭitam|
tvādīyaṁ śāsanaṁ prāpya
tad ajñānaviceṣṭitam|| 39 [38]||
dvijair adyāpi maghavān
ahalyāṁ pari gīyate|
tvayāgraphalalābhena
śakrasyodghoṣitaṁ yaśaḥ || 40 [39]||
dehād dehāntaraṁ yāti
jīvaḥ kila nirañjanaḥ|
na śarīrāt pṛthagbhūto
jīvo 'sti kathitaṁ tvayā|| 41 [52]||
(6)
svo mātulaḥ kumāreṇa
śaktyā bhinno 'bhigīyate|
kleśajālaṁ tvayā vīra
prajñāśaktyā vidāritam|| 42 [67]||
svam apy antaḥpuraṁ naiva
paritrātaṁ hi viṣṇunā|
trāṇāya sarvasattvānāṁ
tvaṁ mune nityam udyataḥ||43 [68]||
jarāsandhabhayaṁ jñātvā
mathurāṁ tyaktavān hariḥ|
sattvo naivāsty asau kaś cid
bibhiyās tvaṁ yato mune||44 [69]||
anayād vilayaṁ yātā
vāsudevasya bāndhavāḥ|
tvayā tu bāndhavāḥ sarve
saṁsārāt parimocitāḥ|| 45 [70]||
kṛṣṇo hi kṛṣṇayavana-
trāsārto 'dhaḥ praviṣṭavān|
khaṭvāyā mucukundasya
nirbhīs tvaṁ sarvataḥ prabho|| 46 [40]||
prajāpatir duhitaraṁ
svām akāmayata śrutiḥ|
akalmaṣaṁ brahmacaryaṁ
śiṣyāṇām api te mune|| 47 [41]||
dānagrahaṇavat proktā
saṁkrāntiḥ puṇyapāpayoḥ|
dvijais tvayoktam evaṁ hi
kṛtanāśo 'kṛtāgamaḥ|| 48 [42]||
(7)
cetanālakṣaṇo 'stv ātmā
kāpilaiḥ parikalpyate|
evaṁ hi tasya nityatvam
ātmanaḥ kathitaṁ tvayā||49 [43]||
jñānād anyo vibhuś cātmā
kaṇādaḥ parigītavān|
tvayoktam evam anyo 'sau
kāṣṭhatulyaḥ prasajyate|| 50 [44]||
saṁkocī ca vikāsī ca
jīvo dehapramāṇavān|
prāha nagnaḥ pradeśitvāt
tasyoktā te vināśitā 51 [45]||
puruṣaḥ kāraṇaṁ nityaṁ
jagataḥ kalpyate dvijaiḥ|
nityaṁ ca kāraṇaṁ ceti
tvayoktaṁ nāsti kiṁ cana||52 [46]||
ṣaṣṭiṁ putrasahasrāṇi
sagarasya mahātmanaḥ|
dṛṣṭyā dadāha kapilas
tatrāpi karuṇā tava||53 [47]||
pradhānāj jagad utpannaṁ
kapilaḥ prāha tattvavit|
karmakleśodbhavaṁ janma
jagataḥ kathitaṁ tvayā||54 [48]||
mokṣe 'pi kapilādīnām
ātmano bhavahetavaḥ|
tvaṁ tu śāntiṁ gataḥ saṁkhyāṁ
naiṣi śānta ivānalaḥ|| 55 [49]||
(8)
kaiś cit tīrthakarair mokṣo
gatimān ity udāhṛtaḥ|
gatir yatra sa saṁsāras
tvayā jñātvā prakāśitaḥ|| 56 [50]||
ārāmādyāḥ samārambhā
nagnānāṁ pāpahetavaḥ|
ta eva khalu sarvajña
tvayoktāḥ puṇyahetavaḥ|| 57 [51]||
śiśupālasya saṁgrāme
jīvaḥ kṛṣṇena ghātitaḥ|
na śarīrāt pṛthagbhūto
jīvo 'stīty uditaṁ tvayā|| 58 [deest]||
krodhān mṛtasya saṁgrāme
vyāsenoktā śubhā gatiḥ|
tadavasthena cittena
tvayoktā nātha durgatiḥ|| 59 [53]||
kīrtanāt pāṇḍuputrāṇāṁ
puṇyam uktaṁ pṛthak pṛthak|
agamyāṁ ye'bhigacchanti
nindyās te tava śāsane|| 60 [54]||
matāni paratīrthyānāṁ
vimṛśāmi yathā yathā|
tathā tathā me tvayy eva
nāthā cittaṁ prasīdati|| 61 [71]||
ity asarvajñasiddhānte
doṣavigrāhitāśayāḥ|
nirdoṣam api śāstāraṁ
tvāṁ na paśyanty abuddhayaḥ|| 62 [72]||
(9)
loko 'bravīd amī śākyā
vedadevadvijadviṣaḥ|
svakam evāparādhaṁ tu
lokaḥ kiṁ nāvabudhyate|| 63 [73]||
surendropendrarudrādyā
dhārayanti sadāyudham|
bhayād vā bhīṣaṇārthaṁ vā
nirbhīs tvaṁ na ca bhīṣaṇaḥ|| 64 [55]||
na bhīṣayasi kaṁ cit tvaṁ
na ca kaiś cid vibhīṣitaḥ|
nyastaśastras tvam eko hi
tenāsi jagato 'dhikaḥ|| 65 [56]||
vedādivacanaṁ prāyaḥ
pūrvottaraparāhatam|
vaktuḥ saṁkleśatāṁ vakti
vacaḥ sarvajñatāṁ tava 66 [57]||
pūrvāparaṁ virodhīni
śāstrāṇy anyāni prāyaśaḥ|
ādimadhyāvasāne tu
tava vākalmaṣaṁ matam|| 67 [58]||
na śūdrāya matiṁ dadyād
ity uktaṁ vedapāragaiḥ|
caṇḍālebhyo 'pi kāruṇyāt
saddharmo deśitas tvayā|| 68 [59]||
drumaṁ bhadraṁ vinirmucya
durvanaṁ kaḥ samācaret|
tvāṁ vītarāgam āsādya
ko 'nyāñ śāstṝn named budhaḥ|| 69 [60]||
(10)
viṣayān api bhuñjānā
jñānān mucyanti kāpilāḥ|
saṁkliṣṭasya kuto mokṣas
tvayoktaṁ vītakalmaṣa|| 70 [61]||
anyaśāstreṣu tan noktaṁ
yad uktaṁ bhagavaṁs tvayā|
kṛtvā tu puṇyasaṁbhāraḥ
sattvebhyaḥ pariṇāmyate|| 71 [62]||
devāyatanayajñeṣu
kṛtvā bhūtābhimardanam|
laukikā dharmam icchanti
tac chāstre garhitaṁ tvayā|| 72 [63]||
dharma eva kutas tatra
yatra prāṇivadho dhruvam|
svakair api tvayā prāṇaiḥ
sattvāḥ saṁrakṣitā vibho|| 73 [64]||
yatra satyam ahiṁsā ca
brahmacaryaṁ damo dayā|
śākyarājakulodbhūta
sa dharmas tava saṁmataḥ|| 74 [65]||
ātatāyinam āyāntam
api vedāntagaṁ raṇe|
uktaṁ loke tvayāpy uktaṁ
kāruṇyaṁ vadhakeṣv api|| 75 [66]||
yataḥ sukhaṁ sukhenaiva
labhyate tava śāsane|
atas te vādiśārdūla
jano 'yaṁ ramate mate|| 76 [74]||
(11)
bhūtān prabhāṣamāṇasya
vidhinānena te guṇān|
yat puṇyam asti me tena
jagad astu tvāyā samam|| 77 [75]||
viśeṣastavam uccārya
yan mayāsāditaṁ śubham|
tenāyaṁ nikhilo loko
bhūyād bodhiparāyaṇaḥ|| 78 [76]||
viśeṣastavaḥ samāptaḥ||
bhaṭṭarādhasvāminaḥ|| ||
(12)
The rights of the materials herein are as indicated by the source(s) cited. Rights in the compilation, indexing, and transliteration are held by University of the West where permitted by law. See Usage Policy for details.
Subscribe to our newsletter for latest updates about the canon text of our project