• Home
• Canon Text
• Romanized
• śāstrapiṭaka
• jyotiḥśāstra
• kālacakragaṇitopadeśaḥ

kālacakragaṇitopadeśaḥ

Technical Details

p.1

kālacakragaṇitopadeśaḥ

   [1B] oṁ namo buddhāya |

śakābda 1091 mlecchavarṣa [540] śuddhavarṣa 364 aśuddhamāsagaṇa 4368 śuddhamāsa[ga]ṇa 4502 vahnau khebdho 403 karaphaṇiśaśihṛte'va[śiṣṭaṁ varṣaṁ 221 | pu]naḥ pariṣṭihṛte'vaśiṣṭaṁ varṣaṁ 41 prathama(maṁ) paṣṭisaṁvatsaramadhye ekonaviṁśativarṣe gate kṛtamiti [pakṣaikavikalpaḥ prathamavarṣasya ] dhruvakaṁ 41 tathāgatakālāt ṣaṭvarṣaśatairmañjuśrīkālaḥ | tasmādaṣṭaśatairmlecchakālaḥ | tasmāt mlecchakālā [tkhakhābdhīnduvarṣād dvyaśī]tyadhika-śatahīnāt(n)māsadhruvakādikaṁ karaṇīyamityupadeśaḥ | ekonaviṁśativarṣaśca tatra pra[veśārthaṁ na pṛthakkṛtamiti] |

namaḥ śrīkālacakrāya |

kālātmakaṁ namaskṛtya kālacakrā[hvayādvayam] |

mohā[ndhakāranāśārthaṁ tasya dīpaḥ prakāśya]te ||

iha trayoviṁśatyadhikapañcaśatāni varṣāṇi dhruvakasvarūponya yaḥ ṣaṣṭisaṁvatsarā itthaṁ sādhanīyā | taduktaṁ gatāni varṣāṇi ra saṁpūrṇe ṣaṣṭhiṣaṣṭhikṣepādanityamidaṁ dhruvakamiti jñeyam | tatra trayoviṁśatyadhikapañcaśatātmakadhruvake vartamānasaṁvatsarārthe prabhavādivarṣaḥ kṣepaḥ kāryaḥ | prabhavā[2A] [diṣaṣṣṭhavarṣā evaṁ siddhyanti] |

[na]vāṣṭacatvāriyutāni kṛtvā

vibhrājayecchūnyaśarāgarāmaiḥ |

labdhena yuktaṁ śakabhūpakānāṁ

saṁśodhya ṣaṣṭyā prabhavādivarṣa(rṣāḥ) || iti |

asyāyamarthaḥ- śakākhyasya rājye gatāni varṣāṇi ekādaśabhirguṇanīyāni punaścaturbhirguṇanīyāni | navāṣṭacatvāriyutāni kṛtveti | ūnanavatyadhikacaturbhiḥśatairyutāni kāryāṇi |

p.2

vibhrājayecchūnyaśarāgarāmairiti pañcāśaduttarasaptatriṁśacchatairvibhajya bhāgaśeṣo lopya, labdhyā sahitā śakavarṣā ṣaṣṭibhāgāvaśeṣāḥ prabhavādivarṣā bhavanti | labdhiḥ prabhavādi-ṣaṣṭisaṁvatsarā paripūrṇalakṣaṇā na grāhyā | prabhavādaya ekadi (mlecchādi) krameṇa ṣaṣṭiṁparyantā svasvanāmaprasiddhā na likhitā ganthagauravabhayāt | tena prabhavādisahitāni trayoviṁśatyadhikapañcaśatāni mlecchavarṣāni(ṇi) prasiddhāni bhavanti | tānyūnāni dvyaśītyadhikaśatena śeṣasya māsārthaṁ dvādaśaguṇaḥ kāryaḥ | va[2B]rtamānamāsārthaṁ caitrādimāsayutaḥ kāryaḥ | tatrāyaṁ kramaḥ vaiśākhamāsamārabhyekādikṣepaḥ kārya ekādaśaparyantam | caitramāse sati varṣapiṇḍa(ḍaṁ) ekaṁ varṣaṁ kṣiptvā gaṇanīyam | eṣa ca māsapiṇḍa ūrdhā(rdhvā)'dhodhyavena(bhāvena) dvisthaḥ kāyo(ryo)'dhikamāsagrahaṇārtham | iha hi sūryacāravaśāt sārddhadvātriṁśanmāse paripūrṇe'dhikamāsa eka udayate | tena sārddhadvātriṁśanmāsāścaturbhi-guṇitāstriṁśaduttaraśataṁ bhavati | dvābhyāṁ vā guṇitā pañcaṣaṣṭirbhavanti | nimittasyādhika-māsamukhagrahaṇārthaṁ caturga(gu)ṇe dviguṇo vā naimittakasya māsapiṇḍasyāśuddhasya(sya śuddhasya) bhājyasyāpi caturguṇo dviguṇo vā boddhavyaḥ | tantre tu vṛttā(tya)nurodhāccaturguṇa eveti jñeyam | ato māsapiṇḍāstriṁśaduttaraśateva pūrvoktakrameṇa pañcaṣaṣṭyā vā bhāgena labdha mupari māsapiṇḍe'dhikamāsātma[kaṁ prakṣipya upari śuddhamāsātmakaḥ] piṇḍaṁ(ṇḍaḥ) kāryam(ryaḥ) | śeṣastvasaṁpūrṇatvānna grāhyaḥ | yadā punarna kiñcidavaśi [3A)ṣyate tadā dvaya(yaṁ) varddhate māsasya | ekaikamāsasya vṛddhiśca māsapiṇḍe yuktā māsadvayavṛddhau punaradhikamāsa eka udayata iti niścīyate | tadāntare ekaṁ māsaṁ prakṣipya māsāstristhānabhūtā ityādi dhruvakatrayādikaṁ sādhanīyam | athavā gatamāsasambandhini dhruvakatraye yathākramaṁ vāre vāramekaṁ vāraghaṭiṣu dvātriṁśaghaṭikā piṇḍe piṇḍadvayaṁ piṇḍāvayave [ekaṁ] ca nakṣatre nakṣatradvayaṁ ghaṭiṣu ghaṭikaikādaśa prakṣipyādhikamāsasambandhidhruvakatrayaṁ boddhavyaḥ | māsadvayavṛddhaṁ māsapiṇḍaṁ tvāgāmimāsasya sambandhi boddhavyam | śuddhamāsagaṇaḥ |

idānīṁ vāradhruvakamucyate | śuddhamāsā ūrdhā(rdhvā) 'dhobhāvena tristhāḥ kāryāḥ | ūrddhe(rdhve) vārātmakā adhaḥsthā nāḍyātmakā madhyasthā pratimāsavāraghaṭikārtham | te dvātriṁśadguṇitā adhorāśeḥ ṣaḍbhāgalabdhamṛṇātmakaṁ nāḍībhyo bhāvaṁ nikhitavyam | bhāgaśeṣasya ṣaṣṭiguṇaḥ ṣaḍibharbhā[3B]gaṁ labdhaṁ pāṇīpalātmakaṁ pūrvalabdhādadho lekhyaḥ |

p.3

śeṣaḥ ṣaḍguṇaḥ ṣaḍibhareva bhāgaḥ labdhaṁ śvāsātmakaṁ tadadhaḥsthāt upari labdhaṁ madhyarāśau nāḍyātmakaṁ śodhanīyam | tada[dha]sthāṁ nāḍīmekāṁ pāṇīpalaṣaṣṭyāmi(tmi)kāṁ kṛtvā śodhanīyam | tadadhasthāṁ pāṇīpalamekaṁ ṣaṭśvāsātmakatvācchodhanīyam | tenorddhā(rdhvā')dhobhāvena sthānacatuṣṭayaṁ labhyate | vārasthānaṁ vārasya ṣaṣṭyaṁśātmakaṁ ghaṭīsthānaṁ ghaṭeḥ ṣaṣṭyaṁśātmakaṁ pāṇīpalasthānam | pāṇīpalasya ṣaḍbhāgātmakaṁ śvāsasthānamiti | tena ṣaṭśvāsā pūrṇā ekapāṇīpalātmakā bhavanti | ṣaṣṭipāṇīpalā pūrṇā ekanāḍyātmakā bhavanti | ṣaṣṭināḍikā pūrṇā ekavārātmakā bhavanti | evaṁ sarvatra boddhavyam | idaṁ dhruvakamastamanakaraṇamāgatam | ādityādyudayakaraṇārthaṁ mūrddharāśau vāradvayaṁ dhanam | adho rāśau triṁśaddhaṭikā dhanam | ghaṭirāśeḥ ṣaṣṭibhāgalabdhenopari rāśau miśrayitvā [4A] mūrddharāśau saptabhirbhārge'vaśiṣṭe vāraṁ bhavati | ekādyake śeṣe sati ādityādiyaṁ prasiddhā, labdhistu vāraparivartalakṣaṇā na grāhyā |

idānīṁ vārātmakapiṇḍadhruvakamucyate | śuddhamāsā dvādaśottaraśatamiśrā ūrddhā(rdhvā)'dhobhāvena dvisthā kāryā a[dha]sthebhyaḥ ṣaḍiṁvaśatyadhikaśatena bhāgalabdhaṁ pañcabhiḥ sahitaṁ upari rāśau dviguṇite dhanaṁ deyaṁ bhavati | yato'tra ṣaḍiṁvaśatyadhikaśatenaikamāsa-piṇḍaṁ bhavati, piṇḍasthāne'dhikaṁ bhavati candracaraṇavaśāt | ūrddhā(rdhva)sthādaṣṭāviṁśati-bhāgaśeṣo piṇḍaṁ bhavati | labdhistu vāraparivartarūpā na grāhyā | ṣaḍiṁvaśatyadhikaśata-bhāgaśeṣaḥ | piṇḍāvayavāḥ piṇḍādhaḥ sthāpanīyāḥ |

idānīṁ sūryadhruvakamucyate | śuddhamāsā ūrddhā(rdhvā) 'dhobhāvena tristhāḥ | upari nakṣatrātmakā adho ghaṭirūpā madhyasthā ekādaśahatā bhavanti | adhaḥsthebhya ūṁnacatvāriṁśad bhāgalabdhaṁ dvābhyāṁ miśraṁ sthāpyaṁ ghaṭisvabhāvam | śeṣaḥ ṣaṣṭihato tena bhāga [4B]- labdhipāṇīpalātmikā tadadho lekhyāḥ | śeṣaḥ ṣaṭ hatastenaiva bhāgaḥ labdhaṁ śvāsātmakaṁ tadadho bhavati | pāṇīpalaśvāsātmakayorapi labdhayordvābhyāṁ miśraṁ pūrvavat kāryam | pūrvaghaṭimadhye ghaṭisthāne śodhyaṁ pāṇīpalaśvāsapiṇḍaṁ tvadho'dhāvalambya śodhyamiti sarvatra samāno nyāyaḥ | tato madhyarāśe ghaṭyātmakāt ṣaṣṭibhāgalabdhaṁ dvābhyāṁ hate ūrddha(rdhva) rāśau dhanaṁ bhavati | ataḥ saptaviṁśatyā bhāgaśeṣā nakṣatraṁ bhavati | labdhistu nakṣatracakraparivarta-lakṣaṇā na grāhyā | adhaḥsthā nāḍyātmaka pūrvavat bhavanti | śuddhamāsadhruvakam |

yadā gaṇanāyāmalaso bhavati tadā vāre vāramekaṁ vāraghaṭiṣu dvātriṁśaddhaṭikā piṇḍe piṇḍadvayaṁ piṇḍāvayave piṇḍāvayavadvayam | nakṣatre nakṣatradvayaṁ nakṣatraghaṭīṣvekādaśa ghaṭikā deyā māsaṁ prati | aśuddhavārādi dhruvakam |

p.4

samprati vārādiśuddhirbhāvyate śuklapratipadamārabhya yāvadamāvāsyāparyantaṁ triṁśaddināni candrapadādikramenai(ṇai)kaikavṛddhyā vārapiṇḍa[5A]yordeyāni vāraghaṭiṣu ghaṭīsvarūpāṇi heyāni, yadi (yadā) heyasvarūpaśodhanīyavāraghaṭikā na pūryante tadā vāramekaṁ ṣaṣṭighaṭikā kṛtvādho'vatārya śodhanīya iti sarvatra nyāyaḥ | yadā punaravatāritaṁ vāraṁ candrapadaravikādike dhana-ṛṇe ca kṛte satyatra vārībhavituṁ ṣaṣṭighaṭikā na pūryante | tadā tithirvartamānā truṭyatīti veditavyam | tadā tāṁ tithiṁ tyaktvā'gāminīṁ tithiṁ datvā sarvakāryaṁ kartavyam | yadā punargaṇitavaśādvāraghaṭikā ṣaṣṭyadhikā bhavanti, tadā sā tithirvarddhata iti veditavyam | tadā ca ṣaṣṭighaṭikā vartamānavāre likhanīyā | adhikā ghaṭikā āgāmini vāre likhanīyā yāvadadhikā ghaṭikā na truṭyantīti | truṭitāsu tu tāsvadhikāsu ghaṭīṣu sāmānyanyāya evaṁ samāyāti | piṇḍe bhāge caturdaśabhirbhāge kṛte sati samena bhāgena dhanam | visa(ṣa) mena bhāgena ṛṇaṁ boddhavyam | tatraikena tribhirvā bhāgena visa(ṣa)maṁ ṛṇaṁ dvābhyāṁ caturbhirvā bhā[5B]gena samaṁ dhanaṁ boddhavyaṁ bhāgābhāvo'pi sama eka ṛṇe hānirdhane kṣepo vāraghaṭisu boddhavyaḥ | atra ca pañcādibhirbhāgo nāsti, yataḥ piṇḍe'ṣṭāviṁśatyā bhāge kṛte sati saptāviṁśatiradhikasya śeṣatā nāsti | tatra triṁśattithiṣya(ṣva)dattāsvapi saptapañcāśadadhikā na santi | tatra ca caturbhireva caturdaśacchedakāreṇa bhāgaḥ sambhavati | caturdaśabhāgalabdhiśca dhanaṛṇapratipadikā na grāhyā | bhāgaśeṣastu candracaraṇapratipādaka ekāditrayodaśaparyavasāno boddhavyaḥ candracaraṇapratipāda-kamekāvi(va)śeṣaṁ trayodaśaparyantaṁ lopayitvā yathākramaṁ candracaraṇapadāni boddhavyāni | tatraikasmin trayodaśasu vā caturdaśabhāgāvaśiṣṭe pañca candravārapadā jñeyāḥ | evaṁ dvayordvādaśasu vā daśa triṣvekādaśasu pañcadaśa caturṣu daśasu vā ūnaviṁśatiḥ | pañcasu navasu vā dvāviṁśatiḥ | ṣaṭsu aṣṭasu vā caturviṁśatiḥ | saptasu pañcaviṁśatiriti | atra ca ravi [6A]kā deyā heyā vā sūryavat sūrye yadi heyo(yā)'trāpi heyā |

idānīṁ pūrvoktāni candravārapadāni samuditāni | guṇakāryasya sukhena parijñānārthaṁ pṛthakpṛthagucyante | atrāpi piṇḍe caturdaśabhāgā'vaśeṣe śūnye na kiñciddeyaṁ heyaṁ vā, kintu piṇḍāvayavaṁ prathamena vārapadena pañcāṅkena guṇayitvā ṣaḍiṁvaśottaraśatena bhaktvā labdhaṁ 

p.5

candravārapadena saha śīlayet | śeṣastu ṣaṣṭihataḥ, tena bhāgaḥ labdhaṁ pāṇīpā(pa)lātmakaṁ vārapadādadho lekhyam | śeṣaḥ ṣaḍ hataḥ tena bhāgaḥ labdhaṁ śvāsapiṇḍaṁ tatopyadhaḥsthāpyam | evaṁ vakṣyamāṇeṣu nyāso boddhavyaḥ | ekasminnavaśiṣṭe caraṇapratipādikaṁ luptvā tadadhasthena caraṇapadena guṇe pūrvokto nyāyaḥ | dvayoravaśiṣṭayordvau luptvā pūrveṇa vārapadena saha jñeyā piṇḍāvayavasya tadadhaḥsthaiḥ pañcabhirguṇe ukto nyāyaḥ triṣu caturdaśasu bhāgā[va]śiṣṭeṣu pūrvābhyāṁ vārapadā[6B]bhyāṁ saha pañcadaśa | piṇḍāvayavasya tadadhaḥsthaiścaturbhirbhāge pūrvavat | caturṣvavaśiṣṭeṣu pūrvaistribhiḥ saha ūnaviṁśatipiṇḍāvayavasya tadadhaḥsthaistribhiḥ guṇe pūrvavat | pañcasvavaśiṣṭeṣu pūrvaiścaturbhiḥ saha dvāviṁśatiḥ piṇḍāvayavasya dvābhyāṁ guṇe pūrvavat | ṣa[ṣṭha]svavaśiṣṭeṣu pūrvaiḥ pañcabhiḥ saha caturviṁśatipiṇḍā[vaya] vasyaikena guṇe pūrvavat | saptasvavaśiṣṭeṣu pūrvaiḥ ṣaḍibhaḥ saha pañcaviṁśatiḥ | piṇḍāvayavasya tadadhaḥsthenaikena pāṇīpalādikaṁ kṛtvā ṣaḍiṁvaśatyadhikaśatena labdhaṁ pañcaviṁśatau vārapade hāryeryaṛ(hāryamṛ)ṇaṁ kartavyam aṣṭasvavaśiṣṭeṣu sarvatra caraṇapratipādakamaṅkaṁ luptvā bhuktapadāni tyaktvā'bhukpadāni ṣaṭsu sthānesu sthitāni caturviṁśativārapadāni likhitavyāni sarvatrotkrame rekhā(khāṁ) madhyāmatikramya gatasya bhuktavārapadā[ni] parityāgo'bhuktānāṁ samūhaṁ kṛtvā nyāsaḥ pratyayaḥ (kuryāt) | krame tu madhyāṁ rekhāṁ yāvat bhuktaṁ bhuktañcārapa[7A]daṁ vārapadaṁ militvā nyāsa iti viśeṣaḥ | piṇḍāvayavasyāpi krameṇāgamane bhuktasya vārapadasyādhaḥsthitena vārapadena guṇa iṣṭaḥ tato'pi ṣaḍiṁvaśatyadhikaśatena labdhaṁ caraṇapadena saṁmiśraṁ kāryaṁ yathānyāyam | utkramaṇaṁ tu gamane piṇḍāvayavasya bhuktasyānantareṇa mūrdhasthitena guṇitasya ṣaḍiṁvaśatyadhikaśatena bhāgena labdhaṁ vārapade hāryamṛṇaṁ yathānyāya miṣṭamiti | ekādaśasvavaśiṣṭeṣvabhuktāni triṣu sthāneṣu sthitāni pañcadaśa dvādaśa-svavaśiṣṭeṣvabhuktau dvayoḥ sthānayoḥ sthitau daśa | trayodaśasvavaśiṣṭeṣvabhuktaṁ ekasmin sthāne sthitaṁ pañca vārapadaṁ śūnye sati caturdaśabhāgenokto nyāyaḥ | ravikāpāto'pi atrāpi pakṣe samānā deyaheyatā | etāni samastāni vārapa[dā]ni pūrvoktanyāyena samani(vi)ṣamagatiṁ buddhvā deyāni heyāni vā vāraghaṭikāsthiti boddhavyam | bālajanānāṁ darśanāya cā(vā)rapadānīmāni likhitāni iti vāratithinakṣatraśuddhiḥ |

p.6

i[7B]dānīṁ pratidinaṁ sūryaśuddhirucyate | nakṣatradhruvake pratipadamārabhya śuklāṁ triṁśaddināni ekaikavarddhitāni caturbhirhanyāt | tat tribhāgena miśrite prathamapratipadi viṁśatipāṇīpalādhikaghaṭicatuṣṭayaṁ samāyāti | tacca nakṣatradhruvake kṣeptavyaṁ pratidinamekaikavṛddhaṁ tathaiva kartavyam | yadvā dvāviṁśatipāṇīpalādhikaṁ nāḍīcatuṣṭayaṁ kṣepyaṁ ayamevaśuddha iti pratibhāsate | athavā siddhāntanyāyena śvāsadvayādhikaṣaḍiṁvaśatipāṇīpalādhika-ghaṭikācatuṣṭayaṁ taccāśuddhasūryabhogātmakaṁ dhruvakam | pūrvāparī(pūrvāpara) bhāvena tristhāpya ekatra trirāśyātmakaṁ pañcacatvāriṁśat nāḍyadhikanakṣatraṣaṭkaṁ bodhyam | evaṁ ca meṣādi-rāśitrayā śodhitatvādraveḥ | karkkaṭo janmarāśiḥ samāyāti | śeṣaṁ kāryaṁ maṅgalasya yathā sūryasyāpi jñātavyam | kintu maṅgalasya cā(vā)rapadāni bhinnāni | sūryasya ṣaṭcatvāri ekaṁ ca cā(vā)rapadāni prathame kakkarṭarāśau ṣaṭ | dvitīye siṁhe catvāri, tṛtīye kanyāyāmekam | tato vilo [8A]mena tulāyāṁ ekaḥ caturthe, vicche(vṛścike) pañcame catvāri | dhanuṣi ṣaṣṭhe ṣaṭ | tathaiva makarādāvapi boddhavyam | atra yaccārapadamudayate taccārapadādanantareṇa hataśeṣamutthāpya dhanamṛṇaṁ ca kṛtvā ghaṭikāsthānādau pañcatriṁśadadhikaśatena bhāge ekādike labdherṣaḍādi cārapadaṁ dhanamṛṇaṁ vā sūryabhāge(bhoge) kāryamayanagativaśādatra makarādau dhanam, karkkaṭādāvṛṇamiti saṁkṣepaḥ | vistaratastūpaṅgale (?) vakṣyate | ityataḥ pratyahaṁ sūryaśuddhiḥ | karaṇoktavidhinā tu śuddhirnāsti, karaṇoktavidhiścāyam | karkkaṭa-prathamapakṣe uṇaṁ(ṛṇaṁ) tisro ghaṭikāḥ, dvitīyakarkkaṭapakṣe ṣaṭ | evaṁ siṁhe'ṣṭa daśa | kanyāyāṁ daśa ekādaśa | tulāyāṁ ekādaśa daśa | vṛścike'ṣṭa ṣaṭ | dhanuṣi tisraḥ śūnyamayanānte | evaṁ makarādau dhanaṁ karaṇe siddhānte[']bhiprāyaḥ | evaṁ ṣaṇmāsaṁ pakṣe dina karaścarati sā(māsa) saṁkrāntibhedairiti |

idānīṁ candraśuddhirucyate | nakṣatradhruvake pratipadādikā [d] amāvāsyāparyantā-striṁ[8B]śattithayo nakṣatrasthāne nakṣatrasya pratidinamekaikanakṣatravṛddhyarthaṁ deyāḥ | sthānāntare tāstithayo ghaṭikāḥ kāryāḥ ṣaḍibharhatāḥ satyaḥ | pūrvanāḍikāsvarūpāstā vāraghaṭikā -

p.7

bhidiḥ(dibhiḥ) śuddhābhiyuktāḥ kāryāḥ | punastā tathābhūtā satyo nakṣatradhruvakasya ghaṭikā-dibhiryathāsthānaṁ ūnīkartavyā, evaṁ ca sati candrabhogaghaṭikādayastāḥ śuddhā bhavati | nakṣatradhruvakoparisthitaṁ pratidinamekaikavṛddhākṣiptaṁ dinakaranakṣatrapiṇḍaṁ candrabhuktaṁ nakṣatrapiṇḍaṁ bhavati | padā tu nakṣatradhruvakaghaṭikādibhirūnīkaraṇāya tā ūnīkaraṇīyā nāḍikādayo na pūryante | u(ṛ)ṇaghaṭikādaya evādhikā bhavanti | gati(ṇita)vaśāttadā śodhanīyaghaṭikāsthāne ṣaṣṭhighaṭikāṁ dattvā śodhanīyamṛṇaṁ pūrvoktam | nakṣatradhruvake ca nakṣatramekaṁ dātavyaṁ yathākramāgataṁ tu nakṣatraṁ truṭyati iti veditavyam | tataścātra yathāmākrate | māgata(yathākramagate gata) nakṣatraṁ parityajyāgāminakṣatraṁ likhanīyam | tataḥ pareṇa ṛṇaśo[9A]dhitaśeṣā ghaṭikādayo likhanīyāḥ | yadā punargaṇitavaśācchodhitā śeṣā ghaṭikāḥ ṣaṣṭyadhikā bhavanti | tadā nakṣatraghaṭikā varddhanta iti boddhavyam | tadā ca na kramāgatanakṣatrātparataḥ ṣaṣṭighaṭikā likhanīyāḥ | adhikā tu ghaṭikā'gāmino nakṣatrātparato likhanīyāḥ | yāvad gaṇitavaśādyā'dhikā na truṭyati | truṭitāyāṁ tu tasyā yathākrama eveti | yadā tu sādhikā ghaṭikā ṣaṣṭiparyantaṁ varddhate | tadā nakṣatramekaṁ varddhate iti veditavyam | tadāpi āgāmini nakṣatre ṣaṣṭighaṭikā likhanīyā yāvat kramaparihānyā na truṭyati | truṭitāsu tāsu yathākramameva |

idānīṁ viṣkambhādayaḥ saptaviṁśatiyogāḥ sphuṭīkriyante | nakṣatradhruvakoparisthita-nakṣatrānāṁ(ṇāmaṁ)kacandrabhuktanakṣatrāṇāṁ ca miśraṇe sati sambhave saptaviṁśatiśodhitāyāṁ śeṣo viṣkambhādayaḥ |

idānīṁ bavādi sapta karaṇānyucyante | śuklapratipadādayastithayastriṁśadamāvasyā-paryanta ekaikavṛddhī dviguṇāḥ [9B] saptabhāgāvaśeṣā ekarahitā bavādirbhavati | avidya(dhya)māna saptabhāgebdhe(ne)kāṅkarahitopi bavādireva bhavati |

iti pañcasvaṅgāni vāra-tithi-nakṣatra-yogaḥ karaṇamiti | vārāḥ saptādityādayaḥ prasiddhā, tithayaḥ śuklakṛṣṇayo(yoḥ) pakṣayoḥ pañcadaśa pañcadaśa prasiddhāḥ | nakṣatrāśvinī-pramukhāni saptaviṁśati prasiddhāni | yogā api viṣkambhādayaḥ saptaviṁśatireva | karaṇāni bavādayaḥ sapta | śuklapratipadaparārddhe bavam | dvitīyāyāṁ pūrvāparārddhe bālavaṁ kaulavam | tṛtīyāyāṁ pūrvāparārddhe taitilaṁ garajam | caturthyāṁ pūrvāparārddhe vaṇijaṁ viṣṭiriti | evaṁ 

p.8

p.8

kṛṣṇacaturdaśī(śyāṁ) pūrvāparārddhe(pūrvārddhe) tatra viṣṭiriti, aparārddhe śakuniḥ(naṁ) | amāvasyā pūrvārddhe catuṣpadam, aparārddhe nāgam | śuklapratipadi pūrvārddhe kiṁstughnam, aparārddhe punarbavamiti | evamekādaśa karaṇānīti pañcāṅgakramaḥ | aśvinyādiṣu navanavapāde meṣādayo rāśayo dvādaśa prasiddhā eva | eṣāṁ yathākramaṁ kṣe[10A]triṇaḥ aṅgāraśukra budhaśaśiravibudhaśukrabhaumaguruśaniśaurisuraguravaḥ |

idānīṁ varṣasaṅkrāntidhruvakamucyate | śuddhavarṣā aṣṭabhirmiśrāścatuśatairguṇitāḥ aṣṭamiśraraiḥ karaṇavarṣairūnīkṛtāḥ | saptadaśādhikaśatairvibhaktā(śatatrayeṇa vibhaktā) vārā bhavanti | labdhayaḥ punarbhāgāvaśiṣṭā ghaṭikārthaṁ ṣaṣṭihatāḥ pūrvoktenaiva vibhaktā labdhighaṭī bhavati | atra maṅgalādidhruvakamādityādikaraṇārthaṁ vārasthāne dvau deyau ghaṭikāsthāne triṁśaditi | ṣaṣṭibhāgena labdho vāro bhavati | saptabhāgāvaśeṣo vai vārasthāne vāro'bdasaṁkrāntimāse bhavati iti nyāyaḥ |

idānīṁ meṣādau saṅkrāntau kṣepaṇe kṣepakā dvādaśavarṣadhruvake ucyante | meṣa-vṛṣa-mithu[na]-karka-siṁha-kanyā ekaṁ(ko) vārasthāne, ghaṭikāsthāne saptapañcāśat | atra vārasthāne varṣadhruvakena sārddhaṁ kṣepo vāro bhavati | tena vāreṇa meṣasaṅkrānti-tulā-viccha-(vṛścika)-dhanu-makara-kumbha-mīnameva bhavati | ghaṭikāsthāne yā ghaṭikāstābhirghaṭikā-bhiriti nyā[10B]yaḥ sarvatra | catvāri vāre tripañcād(śad) ghaṭikāsu vṛṣe vāram | eko vāre saptadaśa ghaṭikāsu mithune | catvāro vāre tripañcāśad ghaṭisu karkaṭe | eko vāre dvāviṁśati ghaṭisu siṁhe | catvāri vāre caturviṁśati ghaṭisu kanyāyām | ṣaṭ vāre ekapañcāśad ghaṭisu tulāyām | eko vāre saptacatvāriṁśat(d) ghaṭisu vṛścike | trīṇi vāre ṣoḍaśa ghaṭisu dhanuṣi | catvāri vāre saptatriṁśad ghaṭisu makare | ṣaṭ vāre catvāri (catvāriṁśat) ghaṭī(ṭi)su kumbhe | śūnyaṁ vāre dvāpañcā[śa]d ghaṭiṣu mīne | saṅkrāntiyogaḥ kāraṇe jñātavyaḥ | siddhānte punarayaṁ saṅkrāntibhogo na bhavati, kintu pūrvoktavidhinā dvāviṁśatipāṇīpalādhikaghaṭikācatuṣṭayaṁ pratidinamekādivṛddhaṁ nakṣatradhruvake dattvā sūryasya ghaṭe śuddhe sati saṅkrāntirniścetavyām(vyam) ityeṣo nyāyaḥ | varṣamekamanena dhruvakena caitrādimārabhya bhavati, varṣāntare punaraparavarṣamekaṁ prakṣipya dhruvakāntāraṁ(ntaraṁ) yattena

p.9

saṅkrāntini(rni)ścayaḥ athavā uttarāyaṇamāsādau daśadinaṁ yāvatparīkṣā ka[11A]rtavyā śaṁkucchāyayā | yasmāddinādārabhya śaṅka(ṅku)cchāyā nivartate uttaratastu saṁkrāntidinaṁ sūryasya, tena vāreṇa tayā tithyā tena yogena tena karaṇeneti | tasmin dine sūryabhoge(go) nakṣatrabhoga sthāne viṁśati ghaṭikāsthāne pañcadaśa iti mūladhruvakam | tasmin dhruvake pratidinaṁ sūryasya maṇḍaladinairlabdhaṁ prakṣipya tato ravipadāni śodhayet pūrvoktavidhineti |

idānīṁ maṇḍaladinamānopāya ucyate | ṣaṣṭyuttaratriśataṁ dvistham, adhasthaṁ dviguṇitaṁ tataḥ pañcaṣaṣṭyā labdhaṁ mūrdhni kṣipet | śeṣaḥ ṣaṣṭihataḥ tenaiva bhāgaḥ labdhi-rghaṭikāmūrddharāśeradho likhanīyā | puna(naḥ) śeṣaḥ ṣaṣṭihataḥ tenaiva bhāgaḥ labdhiḥ pāṇīpalaṁ tato'pyadhaḥ | śeṣaḥ ṣaḍguṇaḥ tenaiva bhāgena labdhiḥ śvāsastatopyadhaḥ | evaṁ māpita(sādhita) dinādīni tristhāne sthāpyāradaṇḍebhyo ghaṭikādhikasaptādhikasaptaśatairmadhya-rāśiṣu dhanaṁ bhavati | madhyarāśibhyaścatuṣṣaṣṭibhāgalabdhamūrddharāśiṣu ṛṇaṁ [11B] kāryam | śeṣāstu yathākrameṇa dinādīni jñeyāni iti sūryamaṇḍaladinaśuddhiḥ | 

idānīṁ sūryasya dinabhuktirucyate | nakṣatracakrāt ṣaṣṭihatātma(nma)ṇḍaladinalabdhaṁ ghaṭikādayo bhavanti | evamanyeṣāmapi svasvamaṇḍaladinena yathāsthāne bhāge(gena) labdhirdinabhuktirveditavyā | candrasya tu dinabhuktiraparacakranāḍīto māsasūryasya trayastriṁśaduttaraśatātmakaṁ bhuktimiśrāstaṁ triṁśaddinabhāgalabdhātmiketi ghaṭī-pāṇīpalā-śvāsa-maṇḍaladinaṁ tu yāvatībhirdinabhuktibhirguṇitābhirnakṣatracakraṁ pūryate, tābhiḥ maṇḍaladināni veditavyāni | dināni ghaṭi-pāṇīya-maṅgalamaṇḍaladināni catuścatvāriṁśatpāṇī-palādhikaikadaṇḍādhikasaptāśīti a(tya)dhikaṣaṭśatāni | daṇḍa-pā-(pā=pāṇipala) budhasya maṇḍaladināni saptanavatyadhikasaptaśatādhikāṣṭāsahasrāṇi | gurormaṇḍaladināni dvātriṁśatya(da)dhikatriśatādhikacatuḥsahasrāṇi | śukrasya maṇḍaladināni saptacatvāriṁśa-dadhikadviśatādhi [12A]kadvisahasram | śanaiścarasya maṇḍaladināni ṣaṭṣaṣṭhyadhikasapta-śatottarāyutaikam | rāhormaṇḍaladināni navaśatottarasahasraṣaṭkam | ketostu sūryasaha-cāritvāt sūryasya maṇḍaladinānyeva | dinabhuktiṣtu sarveṣāṁ svasvamaṇḍaladinairnakṣatracakrāt pūrvoktena nyāyena labdhā niśceyā | maṅgalasya daṇḍa-pāṇīpalaśvāsabudhasya pā.

p.10

(pāṇīpala) guroḥ pā. śvā.(pāṇipala-śvāsa) śukrasya pā. śvā.(pāṇipala-śvāsa) śanaiścarasya pā.(pāṇilapa) rāhordaṇḍaśvāsārddhaketoḥ sūryasya bhuktireva |

idānīṁ dinadiśayordakṣiṇottarāyaṇayorhānivṛddhī ucyete | śvāsacatuṣṭayādhika-pāṇīpalatritayena idaṁ mānaṁ kailāśasyottarabhāge himavantaṁ yāvad veditavyam |

idānīṁ rāhunakṣatrabhoga ucyate | karaṇamāsā dvāviṁśatyuttaraśatena miśrāḥ pakṣarāśinimittaṁ dvābhyāṁ hatāḥ pūrṇimābhogārthaṁ pakṣaikasvabhāvamekena miśrā amāvāsyā bhogārthaṁ dvābhyāṁ pakṣadvayasvabhāvābhyāṁ miśrāḥ ṣaṣṭhyuttaraśatacatuṣṭayena pakṣasvabhāvena rāhoḥ pakṣabhogārthaṁ bhaktā bhāgalabdhistu tyājyāḥ | [12B] śeṣāḥ saptaviṁśatihatā nakṣatrārtham | tataḥ ṣaṣṭyuttaracatuḥśatabhāgalabdhaṁ nakṣatraṁ bhavati | pūrvavat ṣaṣṭhyādibhirguṇe'nenaiva bhāge ghaṭikādayo bhavanti | anena nakṣatrādinonaṁ (tradinena) cakraṁ śiṣṭamukharāhurbhavati | aśvinyādinā nakṣatrabhogā bhavanti | cakrārddhamiśrameva puccharāhurbhavati |

idānīṁ maṅgalādīnāṁ nakṣatrabhogārthaṁ dinagaṇanam ucyate | karaṇamāsā dinagaṇa[na]nimittaṁ triṁśaddhatā dināni bhavanti | tāni vartamānārthaṁ pūrva[va]dekādi dinasahitāni tristhāni kartavyāni | adhorāśeḥ saptādhikasaptaśatairlabdhaṁ madhyarāśau dhanaṁ [deyam] | madhyarāśerapi catuḥṣaṣṭibhāgalabdhaṁ yattena hīno mūrddharāsi(śi)rasphuṭo dinagaṇo bhavati | dvayorapi rāśyoḥ bhāgaśeṣo na grāhyaḥ | asphuṭatvaṁ ca kadācidvārādhikyo na tābhyām | sphuṭarthamekasya hāniyutā kāryaṁ sphuṭo bhavati |

idānīṁ maṅgala ucyate | sphuṭadivasagaṇaḥ saptaṣaṣṭyuttaraśatena miśraḥ saptāśītya-dhikaṣaṭśatairmaṅgalamaṇḍala[13A] dinairbhaktaḥ, labdhirnakṣatracakraparivartalakṣaṇā na grāhyāḥ | śeṣo nakṣatracakrahataḥ punarmaṇḍaladinairbhāga labdhamṛkṣaṁ bhavanti, pūrvaṁ(pūrvavat) nāḍyādayo ye |

p.11

idānīṁ maṅgalaśuddhirucyate | iha maṅgalasya nakṣatrādibhoge pūrvāparabhāvena pṛthakkṛte ekasmin bhoge śodhyāni, navanakṣatrāni(ṇi) sārddhāni janmarāśigrahaṇārtham | itthaṁ sati siṁhe janmabhavati | aśvinyādau nakṣatrabhoge yadi ṛṇamadhikaṁ bhavati śodhanīyarāśihīno bhavati | tadā cakraṁ kṣiptvā śodhanīyam | yadi śodhitaśeṣasya cakrārddhādadhikaṁ cakrārddhaṁ vā paripūrṇaṁ bhavati, tadā cakrārddhe tyakte vā tad dvitīye maṅgalabhogarāśau ghaṭikādau dhanaṁ boddhavyam | yadā navanakṣatrādau śodhite cakrārddhaṁ na pūryate tadā ṛṇam | evaṁ sarveṣāmapi boddhavyam | śodhitaṁ śeṣaṁ yadi nakṣatramekamapi na tiṣṭhati tadā prathamena caraṇapadena nāḍyādikaṁ hatvā pañcatriṁśadadhikaśatenaikarāśināḍyātmakena labdhaṁ nāḍikādau yathoktena nyāyena dhanamṛṇaṁ cāparabhogarā[13B]śau jñātavyam | pariśodhitaṁ śeṣaṁ nakṣatraṁ tiṣṭhati tadā tannakṣatraṁ ṣaṣṭyā hatvā'dhasthā nāḍīpiṇḍena sahaikīkṛtya tato nāḍīpiṇḍātpañcatriṁśadadhikaśatabhāgalabdhaṁ ekādikaṁ caraṇapadapratipādakamaṅkaṁ luptvā caraṇapadeṣvekādikrameṇa cihnaṁ likhitavyam | tatra pūrvārddhe bhuktapiṇḍamekīkṛtya tada-dhasthena śeṣanāḍyādikaṁ nihatya pañcādinā bhāgaṁ kṛtvā labdhamupakṣipyāparabhogarāśau dhanaṁ deyamṛṇaṁ heyaṁ jñeyam | yadā aparārddhe sthitena prathamacaraṇapadena guṇastadoktacaraṇa-padamekīkṛtyāparārddhacaraṇaprathamaguṇitāccheśa(ṣo) nāḍyādi padātpañcādilabdhamekīkṛtād bhuktacaraṇapadādāvūnīkṛtyonīkṛtena bhuktacaraṇapadasamūhena dhanamṛṇaṁ ca boddhavyam | yadā punāmū(narmū)larekhāṁ laṁghayitvā gacchati caraṇapadapratipādakamaṅkaṁ cihnaṁ tadā'parārddhe bhuktapadāni parityajyābhuktacaraṇapadāni mīlayitvā'bhuktaprathamacaraṇapadena pañcādilabdha-śeṣaṁ nāḍyādikaṁ ni[14A]hatya tato nihatāt punaḥ pañcādilabdhamabhuktacaraṇasamūhe yathāsthānamūnīkṛtyonīkṛtaśeṣameva dhanamṛṇaṁ jñeyam | yadā'parārddhe'ntime caraṇapade cihnaṁ krāmati tadā tatparityajya pañcādilabdhaśeṣaṁ pūrvārddha(rddhe) prathamacaraṇapadena hatvā 

p.12

tato hatātpañcādilabdhaṁ deyaṁ heyaṁ vā | evaṁ sarvatra vakṣa(kṣya)māṇeṣvapi nyāyaḥ samāso (sāmānyena) boddhavyaḥ | caraṇapadāni prathame pañcaviṁśatiḥ dvitīye'ṣṭādaśa tṛtīye sapta pūrvārddhe | tato madhyarekhāṁ datvā'parārddharāśitraye boddhavyaṁ vilomena | evaṁ sarvatra | tataścaturthe sapta pañcame'ṣṭādaśa ṣaṣṭhe pañcaviṁśatiḥ | iti mandakarmaṇi maṅgalaśuddhiḥ |

idānīṁ śīghrakarmavidhirucyate | mandakarmaśuddho maṅgalo bṛhaspatiḥ śaniśca ravi-kārahite ravite śodhanīyaḥ | śukrabhogabudhabhogayostu sūryaḥ śodhyaḥ śukrabhogabudha-bhogārtham | atra śīghre mandaḥ śodhanīya iti nyāyaḥ | budhaśukrau sūryācchrīghrau [14B] śeṣā mandā iti | budhaśukrayoḥ sūryaḥ śodhyaḥ śeṣā sudharme | iha śīghrakarmaṇi krameṇa dhanam, utkrameṇa ṛṇaṁ sarvatra jñeyam | arddhacakre parityakte ṛṇam, aparityakte dhanam | atra cakrārddha'parityakte vā ekādi-trayodaśaparyantamavaśiṣyate | tatraikādāvaikā dikacaraṇapada-mekādikamavaśiṣṭamaṅkacihnabhūtaṁ luptvā trayodaśasthānastha paryantaṁ likhanīyam | pūrvārddhe bhuktādhaḥsthena caraṇapadenāparārddhe'bhuktaprathamena pūrvasthanāḍīprabhṛtikaṁ hatvā ṣaṣṭyā bhāgena pūrvārddhe tena bhāgena labdhena saha dhanamṛṇamaparamaṅgalabhoge kāryam | aparārddhe labdhena hīnaṁ kṛtvā'paribhuktacaraṇapadapiṇḍamīlayitvā'trāpi dhanamṛṇaṁ jñeyaṁ śeṣaṁ pūrvavat | vārapadāni prathame caturviṁśatiḥ trayoviṁśatistridhā tata ekaviṁśatiḥ dvidhā | tato'ṣṭādaśa pañcadaśa ekādaśa trayaḥ, tato mūlarekhā | tata [e]kādaśa aṣṭātriṁśat aśīti tripañcāśat | 

idānīṁ budhaśuddhirucyate | dinapiṇḍaṁ śatena miśraṁ tadeva śataguṇitaṁ trayoviṁ[15A]śatyadhikaikasaptaviṁ(saptati)śatairhīnam | tataḥ saptanavatyadhikasaptāśītiśatairmaṇḍala-dinairhatam | śeṣaḥ pūrvavat | tataḥ sūryadhrūvakaṁ pūrvāparī(ra) bhāvena dvisthāne sthāpya ekatraṣoḍaśanakṣatraṁ sārddhaṁ tyājyam | tato vicche(vṛścike) janma bhavati | anyat maṅgalavat, 

p.13

kiṁ tu vārapadāni bhinnāni [ādau] daśa sapta [trayaḥ] | tatra mūlarekhātastrayaḥ sapta daśa śīghracārapadāni ṣoḍaśa dviḥ pañcadaśa caturdaśa trayodaśa ekādaśa sapta pañca śūnyaḥ mūlarekhātaścatvāri ekādaśa viṁśatiḥ aṣṭāviṁśati catustriṁśat |

idānīṁ bṛhaspatirucyate | dinapiṇḍamūlaṁ(naṁ) ṣaḍiṁvaśatiśateḥ dvātriṁśadadhikatri-śatādhikasahasracatuṣṭayena dinamaṇḍalāṅkena vibhaktā | śiṣṭaṁ maṅgalavat | bṛhaspatibhoge pūrvavatkṛte ekatra dvādaśanakṣatrāṇi śodhyāni | śiṣṭaṁ kāryaṁ maṅgalavat | harā nava trīṇimūlāt trīṇi nava ekādaśa śīghraṁ vārapadāni |

idānīṁ śukraśuddhirucyate | dinagaṇaṁ śatairhatvā ūnaṁ caturaśī [15B]tyā saptacatvāri daśa(riṁśada)dhikadvāviṁśatiśatairdinamaṇḍalasvabhāvairbhaktam | śeṣakāryaṁ maṅgalavat | budhasyaiva sūryadhruvake pṛthakkṛte ekatra ṣaṭnakṣatrāṇi śodhyāni, mandakārye padāni pañca catvāri re(e)kaḥ mūlaṁ ekaḥ | catvāri pañca śīghraṁ vārapadāni |

idānīṁ śanaiścaraśuddhirucyate | dinagaṇaṁ ūno viṁśatyadhikāṣṭaśatāni(dhi)ka(śata)-caturbhiḥ sahasraiḥ [ṣaṭ] ṣaṣṭyadhikamaṣṭa(sapta)śatādhikadaśasahasrairmaṇḍaladinairva(rbha)ktam | śeṣakāryaṁ maṅgalavat | śanaiścarabhogaṁ pūrvavat pṛthakkṛtvā ekatrāṣṭādaśa nakṣatrāṇi śodhyāni | evaṁ dhanuṣi janma bhavati | mandacārapadāni dvāviṁśatiḥ pañcadaśa ṣaṭ mūlā ṣaṭ pañcadaśa dvāviṁśatirbhavati | sarvatra viloseva(mena) boddhavyāni bhavanti | śīghracāra-padāni ṣaṭ pañca pañca catvāri [catvāri] dvau dvau śūnyamūlarekhāyāḥ pareṇa dvau catvāri pañca ṣaṭ aṣṭa trīṇi iti | [evaṁ] maṅgalādīnāṁ pañcānāṁ grahāṇāṁ śuddhiruktā | maṅgalādīnāṁ pañcānāṁ gra[hā]ṇāṁ [16A] mandaśīghrakarmābhyāmeva sarvārthaśuddhiriti ubhayathā śuddhiruktā |

idānīṁ cāralakṣaṇamucyate | iha pañcānāṁ grahāṇāṁ cāradvayaṁ śīghro mandaśca | tatra sūryamaṇḍalāduditānāṁ pañcānāṁ krameṇa gamane śīghracāra ityucyate | caraṇapadabhogastu mūlarekhāparyantam | mandacārastu vakragamane, paścimābhimukhena gamane cārapade tu mukhāṁ(mūlāṁ) laṅghayitvā gamane | ataeva kramena dhanam, utkrameṇārddhacakraparityāge ṛṇam |

p.14

ataḥ kramagamane śīghracāra ityucyate | utkramaṇe mandacāre vakracāra ityucyate | yadā sūrya[sya] dakṣiṇena gamanaṁ tadā dakṣiṇacāraḥ, uttareṇottaracāra ityucyate | sūryaprabhayā samīpagatā prabhāyā astamanaṁ tadā'staṅgatā ityucyante | budho bṛhaspatiśca śīghracāre balavān bhavati | bhaumaketū tu vakre balavantau | mandaśukrau vakracāra eva | śīghracāre sarve pūrvābhimukhāḥ, vakre paścimābhimukhāḥ |

idānīṁ ketuśuddhirucyate | ṣaṭiṁtraśanmā[16A]saiḥ ketuḥ pañcacatvāri ghaṭikāścarati | pratidinaṁ pāṇīpaladvayaṁ śvāsatrayaṁ ceti | ki[ntu] yo sūryasya pūrveṇa krama sūryasya paścimena sameka saptamaḥ | tato'gni māsaṁ tasyodayaḥ te satā māsaistriguṇitaiḥ pūrvapaścimodayabhedenodaya maṇḍale pravipya tiṣṭhati | tadā sya bhavanti |

[ iti kālacakragaṇitopadeśaḥ samāptaḥ | ]