• Home
• Canon Text
• Samudra iti 81

Samudra iti 81

Technical Details

navamo vargaḥ|



samudra iti 81|



buddho bhagavānsatkṛto gurukṛto mānitaḥ pūjito rājabhī rājamātrairdhanibhiḥ pauraiḥ śreṣṭhibhissārthavāhairdevairnāgairyakṣairasurairgaruḍaiḥ kinnarairmahoragairiti devanāgayakṣāsuragaruḍakinnaramahoragābhyarcito buddho bhagavān jñāto mahāpuṇyo lābhī cīvarapiṇḍapātaśayanāsanaglānapratyayabhaiṣajyapariṣkārāṇāṃ saśrāvakasaṅghaḥ śrāvastyāṃ viharati jetavane 'nāthapiṇḍadasyārāme| śrāvastyāmanyatamassārthavāhastena sadṛśātkulātkalatramānītam| sa tayā sārdhaṃ krīḍati ramate paricārayati| tasya krīḍato ramamāṇasya paricārayato buddhirutpannā yāvadahaṃ yuvā tāvadvanasaṃcayaṃ karomi paścādvṛddhāvasthāyāṃ sukhaṃ paribhokṣye iti|| tatassārthavāhaḥ pañcavaṇikchataparivāro yānapātramādāya bhāryāsahāyo mahāsamudramavatīrṇaḥ|| yāvadasya prajāpatī āpannasattvā jātā| yāvattatraiva samudramadhye prasūtā| dārako jāto 'bhinūpo darśanīyaḥ prāsādikaḥ| tasya jātau jātimahaṃ kṛtvā nāmadheyaṃ vyavasthāpitaṃ yasmātsamudramadhye jātastasmātsamudra iti nāma|| yāvadasau sārthavāhaḥ svastikṣemābhyāṃ saṃsiddhayānapātro mahāsamudrātpratyāgataḥ||



yadā samudro dārako mahānsaṃvṛttastadā pitrā sārthavāhatve pratiṣṭhāpya pañcavaṇikchataparivāro mahāsamudraṃ saṃpreṣitaḥ| so 'nupūrveṇa cañcūryamāṇo grāmanagaranigamarāṣṭrarājadhānīpaṭṭanānyavalokayansamudgatīramanuprāptaḥ|| sa pañcabhiḥ purāṇaśatairvahanaṃ bhṛtvā pañca pauruṣeyāngṛhītvā āhāraṃ nāvikaṃ kaivartaṃ karṇadhāraṃ ca ghaṇṭāvaghoṣaṇaṃ kṛtvā mahāsamudramavatīrṇaḥ|| tatasteṣāṃ samudramadhyagatānāṃ kālikāvātena tadvahanamitaścāmutaśca paribhrāmyate| samudraśca sārthavāhastīrthikābhiprasannaḥ| so 'kālamṛtyubhayabhītaḥ ṣaṭ chāstṝnāyācituṃ pravṛttaḥ| tathāpi tadvahanaṃ vāyunā bhrāmyata eva| yāvadanye vaṇijo devatāsahasrāṇyāyācituṃ pravṛttā āhuśca|



śivavaruṇakuberā vāyuragnirmahendro

bhuvi ca tuvimagho viśvadevo maharṣi |

rvayāmaha maraṇārtā vaḥ prapannāḥ sma śīghraṃ

vyasanamidamupetaṃ trātumicchattu sārtham||



tatasteṣāmevamapi paridevamānānāṃ nāsti kaścitrātā|| yāvattatrānyatama upāsaka<ḥ sa>mānūḍhaḥ| sa uvāca| kiṃ vo bhavattaḥ ṣaṭ chāstāra anye ca devatāḥ kariṣyatti| buddhaṃ bhagavattaṃ pratyakṣadevataṃ bhāvena śaraṇaṃ prapadyadhvaṃ sa vastrātā bhaviṣyatīti| tataḥ samudrapramukhāṇi pañca vaṇikchatāni ekaraveṇa bhagavattaṃ śaraṇaṃ prapannāni||



atrāttare nāsti kiñcidbuddhānāṃ bhagavatāmadṛṣṭamaviditamavijñātam| dharmatā khalu buddhānāṃ bhagavatāṃ mahākāruṇikānāṃ lokānugrahapravṛttānāmekārakṣāṇāṃ śamathavipaśyanāvihāriṇāṃ tridamathavastukuśalānāṃ caturoghottīrṇānāṃ caturṛddhipādacaraṇatalasupratiṣṭhitānāṃ pañcāṅgaviprahīṇānāṃ pañcagatisamatikrāttānāṃ ṣaḍaṅgasamanvāgatānāṃ ṣaṭpāramitāparipūrṇānāṃ saptabodhyaṅgakusumāḍhyānāmaṣṭāṅgamārgadeśikānāṃ navānupūrvasamāpattikuśalānāṃ daśadiksamāpūrṇayaśasāṃ daśaśatavaṃśavartiprativiśiṣṭānāṃ trī rātrestrirdivasasya buddhacakṣuṣā lokaṃ vyavalokya jñānadarśanaṃ pravartate| ko hīyate ko vardhate kaḥ kṛcchraprāptaḥ kaḥ saṃkaṭaprāptaḥ kaḥ saṃbādhaprāptaḥ kaḥ kṛcchrasaṃkaṭasaṃbādhaprāptaḥ ko 'pāyanimnaḥ ko 'pāyapravaṇaḥ ko 'pāyaprāgbhāraḥ kamapāyāduddhṛtya svarge mokṣe ca pratiṣṭhāpayeyaṃ kasyānavaropitāni kuśalamūlānyavaropayeyaṃ kasyāvaropitāni paripācayeyaṃ kasya paripavkāni vimocayeyam| āha ca|



apyevātikramedvelāṃ sāgaro makarālayaḥ|

na tu vaineyavatsānāṃ buddho velāmatikramet||



yāvadbhagavatā jetavanāvasthitena sūryasahasrātirekaprabhāḥ kanakavarṇā marīcaya utsṛṣṭā yaiste vaṇijaḥ samattādavabhāsitāḥ kalpasahasraparibhāvitāścāṃśava utsṛṣṭā yaiḥ prahlāditāḥ kālikāvātaśca pratyāgataḥ||



yāvatsamudraḥ svastikṣemābhyāṃ saṃsiddhayānapātraḥ pratyāgatastenaiva maraṇasaṃvegena dānapradānāni dattvā bandhujanaṃ samāśvāsya śramaṇabrāhmaṇakṛpaṇavanīpakānsaṃtarpya pañcavaṇikchataparivāro bhagavacchāsane pravrajitaḥ|| tena yujyamānena ghaṭamānena vyāyacchamānenedameva pañcagaṇḍakaṃ saṃsāracakraṃ calācalaṃ viditvā sarvasaṃskāragatīḥ śatanapatanavikaraṇavidhvaṃsanadharmatayā parāhatya sarvakleśaprahāṇādarhattvaṃ sākṣātkṛtam| arhansaṃvṛttastraidhātukavītarāgaḥ samaloṣṭakāñcana ākāśapāṇitalasamacitto vāsīcandanakalpo vidyāvidāritāṇḍakośo vidyābhijñāpratisaṃvitprāpto bhavalābhalobhasatkāraparāṅmukhaḥ sendropendrāṇāṃ devānāṃ pūjyo mānyo 'bhivādyaśca saṃvṛttaḥ|



bhikṣavaḥ saṃśayajātāḥ sarvasaṃśayacchettāraṃ buddhaṃ bhagavattaṃ papracchuḥ| āścaryaṃ bhadatta yadbhagavatā imāni samudrapramukhāni pañca vaṇikchatāni iṣṭena jīvitenācchāditāni vyasanātparitrātāni atyattaniṣṭhe nirvāṇe pratiṣṭhāpitānīti|| bhagavānāha| kimatra bhikṣava āścaryaṃ yadidānīṃ mayā vigatarāgeṇa vigatadveṣeṇa vigatamohena parimuktena jātijarāvyādhimaraṇaśokaparidevaduḥkhadaurmanasyopāyāsaiḥ imāni samudrapramukhāni pañca vaṇikchatāni iṣṭena jīvitenācchāditāni vyasanātparitrātāni atyattaniṣṭhe ca nirvāṇe pratiṣṭhāpitāni| yattu mayātīte 'dhvani sarāgeṇa sadveṣeṇa samohenāparimuktena jātijarāvyādhimaraṇaśokaparidevaduḥkhadaurmanasyopāyāsaiḥ ime vaṇijaḥ paritrātāstacchṛṇuta sādhu ca suṣṭhu ca manasi kuru bhāṣiṣye||



bhūtapūrvaṃ bhikṣavo 'tīte 'dhvanyatamasminsamudratīre pañcābhijña ṛṣiḥ prativasati kaṣṭatapā mūlaphalāmbubhakto 'jinavalkalavāsī agnihotrakaḥ| sa ca kāruṇiko mahātmā dharmakāmaḥ prajāvatsalo vyasanagatānāṃ paritrātā|| yāvadvārāṇasyāṃ pañca vaṇikchatāni samudramavatartukāmāni| tānyanupūrveṇa cañcūryamāṇāni samudratīramanuprāptāni| tamṛṣiṃ dṛṣṭvā prasādajātāni pādayornipatya vijñāpayitumārabdhāni| yadyasmākaṃ bhagavansamudramadhyagatānāṃ kiñcidyasanamutpadyeta bhagavatā tāvadete paritrātavyā iti| tenādhivāsitamevaṃ bhavatviti|| tataste vaṇijo ratrānyādāya jambudvīpābhimukhāḥ saṃprasthitāḥ| yāvatkālikayā rākṣasyā saṃtrāsitumārabdhāḥ| tatastena ṛṣiṇā paritrātāḥ|| tataḥ saṃsidvayānapātrāḥ pratyāgatā ṛṣisamīpamupagamyocuḥ| bho maharṣe anena duṣkareṇa vyavasāyena kāruṇyabhāvācca kiṃ prārthayasa iti|| tenoktam| andhe loke 'nāyake buddho bhūyāsamatīrṇānāṃ sattvānāṃ tārayitā amuktānāṃ mocayitā anāśvastānāmāśvāsayitā aparinirvṛtānāṃ parinirvāpayiteti|| tairuktam| yadā tvaṃ buddho bhavestadāsmānapi samanvāharethā iti|| ṛṣirāha| evamastviti||



kiṃ manyadhve bhikṣavo yo 'sau tena kālena tena samayena ṛṣirāsīdahaṃ saḥ| ye te vaṇija ime te samudrapramukhāstadāpyete mayā paritrātāḥ| bhūyaḥ kāśyape bhagavati pravrajitā babhūvuḥ| tatraibhirindriyaparipākaḥ kṛtastenedānīmarhattvaṃ sākṣātkṛtam| iti hi bhikṣava ekāttakṛṣṇānāṃ karmaṇāmekāttakṛṣṇo vipāka ekāttaśuklānāmekāttaśuklo vyatimiśrāṇāṃ vyatimiśrastasmāttarhi bhikṣava ekāttakṛṣṇāni karmāṇyapāsya vyatimiśrāṇi ekāttaśukleṣveva karmasvābhogaḥ karaṇīya ityevaṃ vo bhikṣavaḥ śikṣitavyam||



idamavocadbhagavānāttamanasaste bhikṣavo bhagavato bhāṣitamabhyanandan||