Dṛṣṭiparīkṣā saptaviṃśatitamaṃ prakaraṇam
Technical Details
27
dṛṣṭiparīkṣā saptaviṃśatitamaṃ prakaraṇam|
abhūmatītamadhvānaṃ nābhūmiti ca dṛṣṭayaḥ|
yāstāḥ śāśvatalokādyāḥ pūrvāntaṃ samupāśritāḥ||1||
dṛṣṭayo na bhaviṣyāmi kimanyo'nāgate'dhvani|
bhaviṣyāmīti cāntādyā aparāntaṃ samāśritāḥ||2||
abhūmatītamadhvānamityetannopapadyate|
yo hi janmasu pūrveṣu sa eva na bhavatyayam||3||
sa evātmeti tu bhavedupādānaṃ viśiṣyate|
upādānavinirmukta ātmā te katamaḥ punaḥ||4||
upādānavinirmukto nāstyātmeti kṛte sati|
syādupādānamevātmā nāsti cātmeti vaḥ punaḥ||5||
na copādānamevātmā vyeti tatsamudeti ca|
kathaṃ hi nāmopādānamupādātā bhaviṣyati||6||
anyaḥ punarupādānādātmā naivopapadyate|
gṛhyate hyanupādāno yadyanyo na ca gṛhyate||7||
evaṃ nānya upādānānna copādānameva saḥ|
ātmā nāstyanupādānaḥ nāpi nāstyeṣa niścayaḥ||8||
nābhūmatītamadhvānamityetannopapadyate|
yo hi janmasu pūrveṣu tato'nyo na bhavatyayam||9||
yadi hyayaṃ bhavedanyaḥ pratyākhyāyāpi taṃ bhavet|
tathaiva ca sa saṃtiṣṭhettatra jāyeta vāmṛtaḥ||10||
ucchedaḥ karmaṇāṃ nāśastathānyakṛtakarmaṇām|
anyena paribhogaḥ syādevamādi prasajyate||11||
nāpyabhūtvā samudbhūto doṣo hyatra prasajyate|
kṛtako vā bhavedātmā saṃbhūto vāpyahetukaḥ||12||
evaṃ dṛṣṭiratīte yā nābhūmahamabhūmaham|
ubhayaṃ nobhayaṃ ceti naiṣā samupapadyate||13||
adhvanyanāgate kiṃ nu bhaviṣyāmīti darśanam|
na bhaviṣyāmi cetyetadatītenādhvanā samam||14||
sa devaḥ sa manuṣyaścedevaṃ bhavati śāśvatam|
anutpannaśca devaḥ syājjāyate na hi śāśvatam||15||
devādanyo manuṣyaścedaśāśvatamato bhavet|
devādanyo manuṣyaścetsaṃtatirnopapadyate||16||
divyo yadyekadeśaḥ syādekadeśaśca mānuṣaḥ|
aśāśvataṃ śāśvataṃ ca bhavetacca na yujyate||17||
aśāśvataṃ śāśvataṃ ca prasiddhamubhayaṃ yadi|
siddhe na śāśvataṃ kāmaṃ naivāśāśvatamityapi||18||
kutaścidāgataḥ kaścitkiṃcidnacchetpunaḥ kvacit|
yadi tasmādanādistu saṃsāraḥ syānna cāsti saḥ||19||
nāsti cecchāśvataḥ kaścit ko bhaviṣyatyaśāśvataḥ|
śāśvato'śāśvataścāpi dvābhyāmābhyāṃ tiraskṛtaḥ||20||
antavān yadi lokaḥ syātparalokaḥ kathaṃ bhavet|
athāpyanantavāṃllokaḥ paralokaḥ kathaṃ bhavet||21||
skandhānāmeṣa saṃtāno yasmāddīpārciṣāmiva|
pravartate tasmānnāntānantavattvaṃ ca yujyate||22||
pūrve yadi ca bhajyerannutpadyeranna cāpyamī|
skandhāḥ skandhān pratītyemānatha loko'ntavān bhavet||23||
pūrve yadi na bhajyerannutpadyeranna cāpyamī|
skandhāḥ skandhān pratītyemāṃlloko'nanto bhavedatha||24||
antavānekadeśaścedekadeśastvanantavān|
syādantavānanantaśca lokastacca na yujyate||25||
kathaṃ tāvadupādāturekadeśo vinaṅkṣyate|
na naṅkṣyate caikadeśa evaṃ caitanna yujyate||26||
upādānaikadeśaśca kathaṃ nāma vinaṅkṣyate|
na naṅkṣyate caikadeśo naitadapyupapadyate||27||
antavaccāpyanantaṃ ca prasiddhamubhayaṃ yadi|
siddhe naivāntavatkāmaṃ naivānantavadityapi||28||
athavā sarvabhāvānāṃ śūnyatvācchāśvatādayaḥ|
kva kasya katamāḥ kasmātsaṃbhaviṣyanti dṛṣṭayaḥ||29||
sarvadṛṣṭiprahāṇāya yaḥ saddharmamadeśayat|
anukampāmupādāya taṃ namasyāmi gautamam||30||